२ कम्पनीको पेट्रोलियम अन्वेषण लाइसेन्स खारेज हुँदै

निरु अर्याल काठमाडौं, १२ कात्तिक- नेपालमा पेट्रोलियम अन्वेषणका लागि अन्तर्राष्ट्रिय बोलपत्रमार्फत स्वीकृति पाएका २ कम्पनीको अनुमतिपत्र रद्द हुने भएको छ । १ दशकसम्म पनि काम नगरेपछि उद्योग मन्त्रालयले बेलायतको केयर्न इनर्जी र अमेरिकाको टेक्साना रिसोर्सेजबाट लाइसेन्स खोस्न लागेको हो । पेट्रोलियम पदार्थको अध्ययन, अनुसन्धान र उत्खनन् गर्ने जिम्मेवारी पाएकामध्ये अमेरिकाको बीबीबी र दुबईको ईएबीजी नामक २ कम्पनीको लाइसेन्स खारेज गर्ने निर्णय सरकारले यसअघि नै गरिसकेको छ । उद्योगमन्त्री महेश बस्नेतले लामो समयसम्म लाइसेन्स ‘होल्ड’ गरेर बसेका कम्पनीको यसै साता सम्झौता खारेज गर्ने तयारी भइरहेको जानकारी दिएका हुन् । उनका अनुसार यी कम्पनीको सम्झौता रद्द गर्ने विषयमा शुक्रबार बस्ने पेट्रोलियम परामर्श बोर्ड बैठकले निर्णय गर्नेछ । “यी कम्पनीको सम्झौता रद्द गरेपछि नयाँ ढंगले अघि बढ्न बाटो खुल्नेछ,” उनले भने । माओवादी सशस्त्र विद्रोह सुरु भएका बेला अन्वेषणका लागि अनुमति पाएको केयर्न इनर्जीले शान्ति प्रक्रिया सुरु भएपछि पनि काम सुरु नगर्नुले उसको नियतमै आशंका उब्जाएको मन्त्रालयका अधिकारीहरू बताउँछन् । केयर्नले सन् २००४ मा अनुमति पाएको थियो । उसले सुरुमा राजनीतिक द्वन्द्व बढेको र शान्ति सुरक्षा नभएको कारण देखाएर काम सुरु नगरे पनि अहिलेसम्म अर्को भरपर्दो कारण दिन सकेको छैन । सन् १९९७ मै अनुमति पाएको टेक्सानाले पनि सोही कारण देखाउँदै प्रारम्भिक अन्वेषण पूरा गर्न नसकेको दाबी गरिरहेको खानी तथा भूगर्भ विभागले जनाएको छ । सम्झौताअनुसार केयर्नको अवधि ७ महिना र टेक्सानाको १३ महिना बाँकी छ । “हामीले पटक–पटक आग्रह गर्दा पनि दुवै कम्पनीले अहिलेसम्म सुुरु गर्न सकेका छैनन्, त्यसैले अन्तिम टुंगो लगाउन पुनः पत्राचार गरेका छौं,” विभागका महानिर्देशक सर्वोजित महतोले भने, “यो अन्तिम मौका हो । काम सुरु नगरेकै कारण अन्तिम समयमा आएर सम्झौता खारेज गर्नुपर्ने अवस्था आएको छ ।” दुवै कम्पनीलाई निश्चित समयसम्म काम गर्ने अनुमति दिइएकाले लाइसेन्स होल्ड गर्दा अन्य कम्पनीलाई अनुमति दिन समस्या परेको उनले बताए । ०३९ मा खानी तथा भूगर्भ विभागअन्तर्गत पेट्रोलियम अन्वेषण प्रवद्र्धन परियोजना स्थापना गरिएको थियो । परियोजनाले पाकिस्तानको पोटवार र भारतको आसाममा तेल भण्डार रहेको र त्यही भूबनोट तथा भूवातारण रहेको नेपालको चुरे तथा शिवालिक क्षेत्रमा पनि तेल रहेको हुन सक्ने बलियो सम्भावनाका आधार तयार गरेको हो । ०३६÷३७ मा विश्व बैंकको प्राविधिक सहयोगमा फ्रान्सको सीजीजी कम्पनीले तराई र चुरे क्षेत्रमा एरोम्याग्नेटिक सर्भे गरेको विभागले जानकारी दिएको छ । सर्भेले राम्रो संकेत देखाएपछि चुरे शृंखलालाई १० खण्डमा विभाजन गरिएको महानिर्देशक महतो बताउँछन् । सर्भे गरिएका ब्लकमध्ये हालसम्म टेक्सानाले ब्लक ३ र ५ गरी २ वटा र केयनले १, २, ४, ६ र ७ गरी ५ वटा ब्कलको अन्वेषण गर्ने अनुमति पाएका छन् । महतो भन्छन्, “हामीले बाँकी रहेका ३ खण्डका विषयमा समेत टेन्डर आह्वान गरिसकेका छौं, कसलाई दिने भन्ने टुंगो लागिसकेको छैन ।” बोलपत्र आह्वानपश्चात् गरिएको सम्झौतामा कुनै पनि काम अनुमति लिएको ६ महिनाभित्र सुरु गरिसक्नुपर्ने प्रावधान छ । तर, यी २ कम्पनीले १ दशकभन्दा बढी समय बित्दासमेत काम सुरु गरेका छैनन् । विभागका अनुसार ०४६ मा नेदरल्यान्डको शेल कम्पनीसँग मिलेर ट्राइटनले विराटनगरमा ३५२० किमी ड्रिलिङ (खन्ने काम) गरेको थियो । त्यसबेला भारतले लगाएको नाकाबन्दीका कारण कम्पनीले काम पूरा गर्न सकेको थिएन । त्यसपछि परियोजनाले गरेको अन्तर्राष्ट्रिय बोलपत्रमा कुनै पनि कम्पनीले चासो नदेखाएको महतो बताउँछन् । उनी भन्छन्, “पाँचौं चरणको बोलपत्र आह्वानपछि ०५४ मा टेक्सानाले प्रस्ताव गरेको थियो । अन्वेषणका लागि छुट्ट्याइएका खण्ड धनगढी कर्णाली नेपालगन्ज लुम्बिनी चितवन वीरगन्ज मलंगवा जनकपुर राजविराज विराटनगर

Comments

Popular posts from this blog

धातुका सामान बनाउन भ्याकुम कस्टिङ मेसिन

सम्भावनाको संघारमा

बौद्धिक सम्पत्ति संरक्षणको कानुन आठ वर्षसम्म बनेन