२ कम्पनीको पेट्रोलियम अन्वेषण लाइसेन्स खारेज हुँदै
निरु अर्याल
काठमाडौं, १२ कात्तिक- नेपालमा पेट्रोलियम अन्वेषणका लागि अन्तर्राष्ट्रिय बोलपत्रमार्फत स्वीकृति पाएका २ कम्पनीको अनुमतिपत्र रद्द हुने भएको छ । १ दशकसम्म पनि काम नगरेपछि उद्योग मन्त्रालयले बेलायतको केयर्न इनर्जी र अमेरिकाको टेक्साना रिसोर्सेजबाट लाइसेन्स खोस्न लागेको हो ।
पेट्रोलियम पदार्थको अध्ययन, अनुसन्धान र उत्खनन् गर्ने जिम्मेवारी पाएकामध्ये अमेरिकाको बीबीबी र दुबईको ईएबीजी नामक २ कम्पनीको लाइसेन्स खारेज गर्ने निर्णय सरकारले यसअघि नै गरिसकेको छ । उद्योगमन्त्री महेश बस्नेतले लामो समयसम्म लाइसेन्स ‘होल्ड’ गरेर बसेका कम्पनीको यसै साता सम्झौता खारेज गर्ने तयारी भइरहेको जानकारी दिएका हुन् । उनका अनुसार यी कम्पनीको सम्झौता रद्द गर्ने विषयमा शुक्रबार बस्ने पेट्रोलियम परामर्श बोर्ड बैठकले निर्णय गर्नेछ । “यी कम्पनीको सम्झौता रद्द गरेपछि नयाँ ढंगले अघि बढ्न बाटो खुल्नेछ,” उनले भने ।
माओवादी सशस्त्र विद्रोह सुरु भएका बेला अन्वेषणका लागि अनुमति पाएको केयर्न इनर्जीले शान्ति प्रक्रिया सुरु भएपछि पनि काम सुरु नगर्नुले उसको नियतमै आशंका उब्जाएको मन्त्रालयका अधिकारीहरू बताउँछन् । केयर्नले सन् २००४ मा अनुमति पाएको थियो । उसले सुरुमा राजनीतिक द्वन्द्व बढेको र शान्ति सुरक्षा नभएको कारण देखाएर काम सुरु नगरे पनि अहिलेसम्म अर्को भरपर्दो कारण दिन सकेको छैन ।
सन् १९९७ मै अनुमति पाएको टेक्सानाले पनि सोही कारण देखाउँदै प्रारम्भिक अन्वेषण पूरा गर्न नसकेको दाबी गरिरहेको खानी तथा भूगर्भ विभागले जनाएको छ । सम्झौताअनुसार केयर्नको अवधि ७ महिना र टेक्सानाको १३ महिना बाँकी छ ।
“हामीले पटक–पटक आग्रह गर्दा पनि दुवै कम्पनीले अहिलेसम्म सुुरु गर्न सकेका छैनन्, त्यसैले अन्तिम टुंगो लगाउन पुनः पत्राचार गरेका छौं,” विभागका महानिर्देशक सर्वोजित महतोले भने, “यो अन्तिम मौका हो । काम सुरु नगरेकै कारण अन्तिम समयमा आएर सम्झौता खारेज गर्नुपर्ने अवस्था आएको छ ।” दुवै कम्पनीलाई निश्चित समयसम्म काम गर्ने अनुमति दिइएकाले लाइसेन्स होल्ड गर्दा अन्य कम्पनीलाई अनुमति दिन समस्या परेको उनले बताए ।
०३९ मा खानी तथा भूगर्भ विभागअन्तर्गत पेट्रोलियम अन्वेषण प्रवद्र्धन परियोजना स्थापना गरिएको थियो । परियोजनाले पाकिस्तानको पोटवार र भारतको आसाममा तेल भण्डार रहेको र त्यही भूबनोट तथा भूवातारण रहेको नेपालको चुरे तथा शिवालिक क्षेत्रमा पनि तेल रहेको हुन सक्ने बलियो सम्भावनाका आधार तयार गरेको हो ।
०३६÷३७ मा विश्व बैंकको प्राविधिक सहयोगमा फ्रान्सको सीजीजी कम्पनीले तराई र चुरे क्षेत्रमा एरोम्याग्नेटिक सर्भे गरेको विभागले जानकारी दिएको छ । सर्भेले राम्रो संकेत देखाएपछि चुरे शृंखलालाई १० खण्डमा विभाजन गरिएको महानिर्देशक महतो बताउँछन् । सर्भे गरिएका ब्लकमध्ये हालसम्म टेक्सानाले ब्लक ३ र ५ गरी २ वटा र केयनले १, २, ४, ६ र ७ गरी ५ वटा ब्कलको अन्वेषण गर्ने अनुमति पाएका छन् । महतो भन्छन्, “हामीले बाँकी रहेका ३ खण्डका विषयमा समेत टेन्डर आह्वान गरिसकेका छौं, कसलाई दिने भन्ने टुंगो लागिसकेको छैन ।”
बोलपत्र आह्वानपश्चात् गरिएको सम्झौतामा कुनै पनि काम अनुमति लिएको ६ महिनाभित्र सुरु गरिसक्नुपर्ने प्रावधान छ । तर, यी २ कम्पनीले १ दशकभन्दा बढी समय बित्दासमेत काम सुरु गरेका छैनन् ।
विभागका अनुसार ०४६ मा नेदरल्यान्डको शेल कम्पनीसँग मिलेर ट्राइटनले विराटनगरमा ३५२० किमी ड्रिलिङ (खन्ने काम) गरेको थियो । त्यसबेला भारतले लगाएको नाकाबन्दीका कारण कम्पनीले काम पूरा गर्न सकेको थिएन । त्यसपछि परियोजनाले गरेको अन्तर्राष्ट्रिय बोलपत्रमा कुनै पनि कम्पनीले चासो नदेखाएको महतो बताउँछन् । उनी भन्छन्, “पाँचौं चरणको बोलपत्र आह्वानपछि ०५४ मा टेक्सानाले प्रस्ताव गरेको थियो ।
अन्वेषणका लागि छुट्ट्याइएका खण्ड
धनगढी
कर्णाली
नेपालगन्ज
लुम्बिनी
चितवन
वीरगन्ज
मलंगवा
जनकपुर
राजविराज
विराटनगर
Comments
Post a Comment