नीजि क्षेत्रमा पानी बाराबार, दुतावास र मन्त्रालय सुटुक्क धाउनुको अर्थ ?

नेपालको अर्थतन्त्रमा महत्वपूर्ण हिस्सा राख्ने नीजि क्षेत्र विभाजित हुँदै गएको छ । । नीजि क्षेत्रको नेतृत्व गर्ने छाता संगठन नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघसँग अन्य संघसंस्थाले प्रतिशोधको भावना बढाउन थालेका छन् । पछिल्लो समयमा नेपाल उद्योग परिसंघ र नेपाल चेम्बर अफ कमर्शले महासंघलाई अलग गरेर आफू स्थापीत हुने दाउमा छन् । महासंघ पछिका दुई ठुला मानिएका यी संस्थाले महासंघलाई सहयोग गर्नुको साटो महासंघसँगै प्रतिस्पर्धा गर्न खोजेपछि नीजि क्षेत्र कम्जोर बन्दै गएको छ । यी संस्थाहरुको बिचमा समन्वयन बिग्रिएको छ । नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघले विगतका केही दिनमा यी संघसंस्थालाई मिलाएर अघि बढाउन चाहेको भएपनि त्यो सफल हुन सकेन । जसकारण महासंघले पनि पछिल्लो समयमा उनीहरुलाई वास्ता गर्न छाडेको छ । चेम्बर अर्फ कमर्शमा राजेशकाजी श्रेष्ठ अध्यक्ष भएपछि उनले महासंघका गतिविधिहरुमा सहभागि हुन छाडे । उनले महासंघका गतिविधिसँग सहभागिता जनाउन मात्रै छाडेनन् चेम्बरका कार्यक्रममा महासंघ नेतृत्वलाई मंच दिन पनि । पछिल्लो समयमा त संस्थागत रुपमा चेम्बरले महासंघ नेतृत्वलाई आफ्ना कार्यक्रममा आमन्त्रण समेत गर्न छाडेको छ । चेम्बरका केही पदाधिकारीहरु महासंघसँग मिलेर अघि बढ्न चाहेको भएपनि अध्यक्ष राजेशकाजी श्रेष्ठ त्यसको विपक्षमा छन् । चेम्बरमा एक्लीदै राजेशकाजी, फेरि विवादको संकेत त्यसो त नेपाल चेम्बर अफ कमर्शले ठुलो विवाद बल्ल–बल्ल सुल्झाएर अघि बढेको छ । तर पनि विस्तारै चेम्बरमा राजेशकाजी श्रेष्ठले एकल निर्णय गर्न थालेपछि कार्यसमिति पदाधिकारीमा कतिपय सदस्यहरु नेतृत्वका विरुद्धमा उभिएका छन् । यद्यपी अध्यक्षसँग रुष्ट बनेका सदस्यहरुले अध्यक्षका विरुद्ध खुलेर उत्रिने हिम्मत राखेका छैनन् । ‘अध्यक्षले एक्लै निर्णय गरेर अघि बढ्न खोजेका छन्, हामी एकल निर्णयका विरुद्धमा छौं ।’ एक केन्द्रीय सदस्यले आफ्नो नाम उल्लेख नगर्ने सर्तमा भने ‘यस्तै भइरह्यो भने हामी विरुद्धमा उत्रिन्छौं तर तत्काल विरोधमा जाने अवस्था नआओस् भन्ने चाहाना हो’ । अध्यक्ष राजेशकाजी श्रेष्ठले संस्थागत काम र व्यवसायीका समस्यामा भन्दा नीजि स्वार्थमा संस्थालाई परिचालन गरेको सदस्यको आरोप छ । विभिन्न राजदुतलाई भेट गर्दा वा मन्त्रालयमा जाँदा एक्लै जाने गरेको र नीजि स्वार्थका काममा लाग्ने गरेको चेम्बर अध्यक्षमाथि केही असन्तुष्ट सदस्यहरुको आरोप छ । व्यापारीले खोजे चेम्बरको विकल्प आफ्ना समस्याहरुमा चेम्बर अर्फ कमर्स मौन रहेपछि न्यूरोड क्षेत्रका व्यापारीहरुले राष्ट्रिय व्यापार संघलाई वैकल्पिक संस्थाका रुपमा लिएका छन् । करिब ७ सय व्यापारीहरु हाल राष्ट्रिय व्यापार संघमा आवद्ध छन् । विशेषगरी भन्सार सम्बन्धि समस्या, व्यापार व्यवसायमा उठेका नीतिगत समस्या, मिसम्याचको समस्या एवं न्यून विजकिकरणको समस्या लगायतका समस्याहरु आफूहरुले भोगीरहेको राष्ट्रिय व्यापार संघका अध्यक्ष नयन बहादुर पण्डीत क्षेत्रीले बताए । उनका अनुसार चेम्बर अफ कर्मसले व्यापारी व्यवसायीका समस्या समाधान गर्न नसकेपछि व्यापारी व्यवसायीहरु चेम्बरबाट टाढीदै गएका छन् । राष्ट्रिय व्यापार संघमा धेरै व्यषरी व्यबसायीको सहभागिता र सक्रियता रहेपनि चेम्बरको विपक्षमा आफूहरु नरहेको उनको दावी छ । ‘ठुला संस्थाले समस्या बुझेनन्, त्यसैले हामी आफै अघि सरेका हौं’ उनले भने । सिमित व्यक्तिको कव्जामा उद्योग परिसंघ हुन त नेपाल उद्योग परिसंघ त्यति पुरानो संस्था र ठुलो संस्था पनि होृइन । तर पनि पछिल्लो समयमा सक्रियताका कारण परिसंघले विस्तारै ठुलो स्वरुप लिन थालेको छ । नेपाली उद्योगीको समस्या उठाउने र समस्या समाधानका लागि नेतृत्व लिने उद्देश्यका साथ खोलिएको परिसंघ केही ठुला उद्योगीको कव्जामा छ । ससाना उद्योगीसँग परिसंघको सम्पर्क समेत छैन । परिसंघ पनि नीजि क्षेत्रको छाता संगठन नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघसँग प्रतिस्पर्धा गर्ने रणनीतिमा छ । परिसंघका पदाधिकारीहरुले उद्योग वाणिज्य महासंघका गतिविधिमा सहभागि नहुने भित्री रणनीति बनाएका छन् । परिसंघका अध्यक्ष नरेन्द्र बस्न्यात लगायत केही व्यक्तिहरु महासंघका विरुद्धमा छन् । परिसंघका केही तल्लो तहका पदाधिकारी भने महासंघसँग सहकार्य गरेर अघि बढ्ने चाहानामा रहेको बताइएको छ । परिसंघका एक सदस्यका अनुसार परिसंघ अध्यक्ष बस्नेत सहितका केही पदाधिकारी महासंघका सुरज बैद्य प्यानलमा भएका कारण यस्तो देखिएको हो । जसका कारण प्रदीपजंग पाण्डेको नेतृत्वमा रहेको महासंघ टिमसँग सहकार्य नभई दुस्मनीको रणनीतिमा परिसंघ छ । नीजि क्षेत्रमा पानी बाराबार राजनीति गर्नेहरुले विस्तारै राजनीतिबाटै व्यापार सुरु गरेका छन् । उनीहरु फाइल तलमाथि गरेर होस् सरुवा बढुवामा आफन्तलाई अघि सारेर होस या व्यक्ति र अन्य काम गरेर होस् पैसा कमाउन चाहान्छन् । उता व्यापार व्यवसायमा लागेका उद्योगी व्यवसायीहरु भने पैसा दिएर हुन्छ कि, के गरेर हुन्छ राजनीति गर्ने र मन्त्री हुने चाहानामा छन् । त्यसो त यस अघि रुपज्योती र राजेशकाजी श्रेष्ठ मन्त्री भइसकेका छन् । तर नीजि क्षेत्रको समस्या उनीहरुले पनि सम्बोधन गर्न सकेनन् । राजनीतिमा जतिसुकै पानी बाराबार भए पनि कांग्रेस नेतृत्व एमाले नेतृत्वको कार्यक्रममा, एमाले नेतृत्व कांग्रेसका कार्यक्रममा सहभागि छन् । त्यसमाथि प्रतिपक्षी दलका रुपमा रहेको एमाओवादीका शिर्ष नेता लगायतका दलीय नेता पनि बाहिरी रुपमा त्यति सत्रुवत देखिदैनन् । फरक धारका प्रचण्ड र कमल थापा पनि शुसील कोइराला वा केपी ओलीका गतिविधिमा पानी बाराबार गर्दैनन् । नेपालको नीजि क्षेत्र त्यो भन्दा माथि उठ्न सकेन । नीजि क्षेत्रमा पानी बाराबारको अबस्था छ । महासंघका कार्यक्रम परिसंघ नेतृत्वले बहिष्कार गर्ने तथा परिसंघ र चेम्बरका कार्यक्रम महासंघ नेतृत्वले बहिष्कार गर्ने पद्धतिको विकास भएको छ । सहकार्य गर देशको हरेक क्षेत्रमा राजनीति हावी भएकै छ । व्यापारी व्यवसायी मात्रै होइन नेपालको पत्रकारिता र कलाकारिता समेत राजनीतिबाट अछुतो छैन । मूलत राजनीतिक पार्टीको झण्डा समाउँदा आफूलाई सुरक्षित महसूस गर्ने तथा सम्बन्धित केही निकायमा मनोनयन भइने अपेक्षाले राजनीति गर्नेहरु हरेक क्षेत्रमा बढेका छन् । विभिन्न स्थानमा र विभिन्न पेशामा संलग्न व्यक्तिहरु समेत राजनीतिमा विभाजित छन् । यसरी विभाजित गर्न र गराउनमा थोरै धेरै राजनीतिक दलकै पनि हात रहेको पाइन्छ । तर त्यसभन्दा माथि उठेर काम गर्ने क्षमता राख्नेहरु थोरै छन् । मन्त्रीहरुमा त यो भावना अत्यन्तै कम छ । प्रशासन र अन्य निकायमा पनि राजनीतिक प्रभाव बढी पाइएको छ । नीजि क्षेत्र पनि यही समस्याले ग्रसीत हुन पुगेको छ । तथापी देशको अर्थतन्त्रमा महत्वपूर्ण हिस्सा ओगटेको नीजि क्षेत्रले सामुहिक रुपमा आवाज उठाउन सकेको छैन । चाहाने हो भने नीजि क्षेत्रले देशमा उद्योगहरु खोल्न र स्वरोजगारको सृजना गर्नमा राज्यलाई हल्लाउन सक्छन् तर पनि नीजि क्षेत्र त्यसतर्फ सक्रिय छैन । गाउँ–गाउँमा उद्योगको लहर ल्याउने कार्यमा नीजि क्षेत्र कमजोर छ । पछिल्लो समयमा सक्रिय भएका चेम्बर अफ कमर्श र उद्योग परिसंघले नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघसँग सहकार्य गर्न जरुरी छ । महासंघकै विरुद्धमा लागेका ती संस्थाभित्रका केही व्यक्तिहरुका कारण नेपालको समग्र नीजि क्षेत्र विभाजित र कम्जोर हुनुहुन्न । विशेषगरी छाता संस्था कम्जोर भयो भने सिंगो नीजि क्षेत्र कम्जोर हुन्छ, यसअर्थ नीजि क्षेत्रको छाता संस्था नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघलाई मजबुत बनाउनु आजको आवश्यक्ता हो, चेतना भया ।